Bệnh barrett thực quản là gì? Nguyên nhân và cách điều trị bệnh barrett thực quản

Barrett thực quản là gì?

Barrett thực quản là hiện tượng mà tế bào niêm mạc ở thực quản bị chuyển đổi thành tế bào giống như tế bào ở ruột. Hiện tượng barrett này không xảy ra ở toàn bộ thực quản mà nó chỉ gặp ở vài cm đoạn chỗ van thực quản nối với dạ dày. Khi nội soi thì niêm mạc thực quản thường có màu hồng, nếu vùng thực quản gần với van dạ dày chuyển sang màu khác, đỏ sẫm hơn thì sẽ nghi ngờ có barrett thực quản. Để biết chắc chắn là có bị barrett hay không cần phải lấy sinh thiết vùng đổi màu đó để đem đi soi dưới kính hiển vi, nếu kết quả sinh thiết có tế bào giống như tế bào ruột thì kết luận chắc chắn là có barrett thực quản. Không phải trường hợp nào nội soi nghi có barrett thực quản thì kết quả sinh thiết đều thấy đúng như vậy.

Nguyên nhân gây nên barrett thực quản

Các nhà khoa học vẫn chưa hiểu chắc chắn được hiện tượng barret chuyển đổi tế bào này, nhưng dưới đây là giả thuyết được nhiều người đồng ý nhất. Giống như ở một số người hút thuốc lá lâu năm, các tế bào niêm mạc đường hô hấp của những người này có thể chuyển đổi sang một dạng tế bào khác có khả năng chống chịu tốt hơn với độc chất trong khói thuốc, đây như một cơ chế tự bảo vệ của cơ thể trước tác nhân độc hại từ môi trường. Tương tự như vậy, việc các tế bào niêm mạc thực quản chuyển thành tế bào giống tế bào ruột cũng là một cơ chế tự bảo vệ của thực quản trước sự tấn công lâu dài của acid dạ dày, vì tế bào giống ruột chống chịu được acid tốt hơn so với tế bào thực quản. Mặc dù hiện tượng barrett thực quản có thể là cách để thực quản tự bảo vệ trước acid nhưng điều này lại làm tăng nguy cơ mắc ung thư thực quản. Khi các tế bào chuyển đổi của thực quản xuất hiện dấu hiệu bất thường có tiềm năng phát triển thành tế bào ung thư, ta gọi đó là hiện tượng loạn sản. Nếu dấu hiệu bất thường ít thì gọi là loạn sản thấp, nếu dấu hiệu bất thường nhiều thì gọi là loạn sản cao, còn tất nhiên các tế bảo chuyển đổi không có dấu hiệu bất thường thì gọi là không loạn sản. Ba mức độ không loạn sản, loạn sản thấp và loạn sản cao sẽ có khả năng tiến triển thành ung thư thực quản rất khác nhau.

Tỷ lệ mắc barrett thực quản ở Việt Nam

Tiến triển từ bệnh trào ngược dạ dày thực quản lên ung thư thực quản luôn là điều đáng sợ nhất với người mắc bệnh trào ngược. Ung thư thực quản thì rõ là đáng sợ rồi vì đây là một trong số những loại ung thư có tỷ lệ tư vong cao nhất, như trong quyển sách y học nào đó mà mình đọc được thì người ta gọi ung thư thực quản là “chương đáng buồn nhất của y học”.

Barrett thực quản cũng thường được gọi với cái tên khác nghe khá đáng sợ là tiền ung thư thực quản, cái tên này thực sự gây lo lắng rất nhiều cho người đang gặp phải tình trạng này vì họ có thể gặp phải suy nghĩ là mình sắp bị ung thư. Nhưng thực sự bị barrett thực quản thì có “dễ” tiến triển thành ung thư thực quản không?

Ở các nước phương Tây thì tỷ lệ mắc barrett thực quản ở những người có triệu chứng điển hình của bệnh trào ngược như ợ nóng, ợ chua – ợ trớ là khoảng 10%, nghĩa là cứ khoảng 10 người bị trào ngược sẽ có 1 người bị barrett thực quản. Tuy nhiên, tin tốt là người châu Á chúng ta lại có tỷ lệ mắc ít hơn nhiều, thường thì tùy từng nước mà dao động trong khoảng 1-3%.

Tại Việt Nam, theo một nghiên cứu mới được công bố gần đây của bác sĩ Quách Trọng Đức và các cộng sự (mới hồi tháng 8 năm nay), đây là cũng là nghiên cứu duy nhất về tỷ lệ mắc barrett thực quản ở Việt Nam mà mình tìm được. Khảo sát trên 1947 bệnh có triệu chứng đường tiêu hóa đến nội soi tại bệnh viện đại học Y Dược HCM. Những người mà nội soi nghi ngờ có barrett thực quản thì sẽ được làm sinh thiết ngay để khẳng định kết quả chính xác.

Không chỉ là barrett thực quản, những biến chứng khác của bệnh trào ngược như viêm thực quản nặng, loét chảy máu thực quản và chít hẹp thực quản cũng ít gặp ở người châu Á hơn rất nhiều so với người phương Tây.

Tỷ lệ từ barrett thực quản tiến triển thành ung thư thực quản

Chẩn đoán barrett thực quản từ kết quả sinh thiết có thể chia thành 3 loại khác nhau là không loạn sản, loạn sản thấp và loạn sản cao. Theo như nghiên cứu bên trên ở bệnh viện đại học Y Dược HCM, 96% người bị barrett thực quản là không loạn sản, 4% là loạn sản thấp và không có ai là barrett loạn sản cao. Điều này cũng đúng với nhiều nước châu Á khác.

3 loại barrett khác nhau có mức độ tiến triển thành ung thư thực quản rất khác nhau.

• Thứ nhất: Barrett không có loạn sản – loại barrett thường gặp nhất. Tỷ lệ tiến triển thành ung thư là 0.1% trong 1 năm, nghĩa là cứ 1000 người có barrett thực quản không loạn sản thì sau 1 năm sẽ có 1 người tiến triển thàng ung thư (xác suất ngang với đánh đề 3 càng). Sau 10 năm nguy cơ tiên triển thành ung thư là 1%, cứ cho là bạn sống thọ thêm được 40 năm nữa thì nguy cơ tiến triển thành ung thư của bạn cũng chỉ là 4%, rất là thấp.
• Thứ hai: Barrett thực quản có loạn sản mức độ thấp. Tỷ lệ tiến triển thành ung thư là 0.5% trong 1 năm, nghĩa là cứ 200 người có barrett thực quản không loạn sản thì sau 1 năm sẽ có 1 người tiến triển thành ung thư (xác suất khó gấp đôi đánh đề 1 ăn 70). Sau 10 năm nguy cơ tiến triển thành ung thư là 5%.
• Thứ ba: Barrett thực quản có loạn sản mức độ cao. Tỷ lệ tiến triển thành ung thư của cái này cao hơn nhiều, 5-6% trong 1 năm, nghĩa là cứ 20 người có barrett thực quản thì sau 1 năm sẽ có 1 người tiến triển thành ung thư. Sau 10 năm thì 1 nửa trong số đó sẽ bị ung thư thực quản.

Qua việc phân tích bên trên thì bạn có thể thấy tỷ lệ tiến triển thành ung thư thực quản từ barrett đa phần sẽ rất là thấp, rất hiếm gặp, gần như bạn không cần quá lo sợ về nó, không cần thấy tuyệt vọng nếu chẳng may bạn bị bệnh này. Tuy nhiên nếu bị thì các bạn vẫn nên tìm cách điều trị nhé!

Điều trị barrett thực quản như thế nào?

Dựa vào kết quả sinh thiết mà người ta chia barrett thực quản thành 3 loại là không loạn sản, loạn sản mức độ thấp và loạn sản mức độ cao. Vì 3 loại này có mức độ tiến triển thành ung thư thực quản rất khác nhau nên việc điều trị cũng khác nhau tùy thuộc vào loại barrett mà bạn đang mắc. Nhìn chung, việc điều trị barrett thực quản cần sử dụng 1 hoặc cả 3 cách dưới đây.

Thứ nhất, thay đổi lối sống và dùng thuốc chống tiết acid. Vì barrett thực quản là do tình trạng acid trào ngược lên rất nhiều nên bạn phải thay đổi lối sống và dùng thuốc điều trị trào ngược để ngăn acid trào lên. Tuy việc điều trị này không giúp bạn hết barrett thực quản (thực sự là không có bằng chứng nào cho thấy dùng các thuốc điều trị trào ngược có thể biến thực quản bị barrett thành thực quản bình thường) nhưng nó có ý nghĩa to lớn trong việc làm giảm nguy cơ tiến triển thành ung thư thực quản.

Nếu bạn bị barrett thực quản thì bạn sẽ phải dùng thuốc chống tiết acid liên tục trong thời gian dài, chưa biết khi nào có thể dừng thuốc được. Ngay cả khi bạn không còn triệu chứng trào ngược nữa thì bạn vẫn phải tiếp tục dùng thuốc này, vì acid vẫn có thể âm thầm trào ngược lên thực quản. Bạn đừng có ý định thay thế thuốc kháng tiết acid bằng các loại cây cỏ như chè dây, nghệ, lá khôi… hay một loại thực phẩm chức năng nào đó vì hiện tại chỉ có thuốc kháng tiết acid là được chứng minh giảm nguy cơ tiến triển thành ung thư thực quản thôi.

Thứ hai, có kế hoạch nội soi sinh thiết định kỳ để kiểm tra sự tiến triển của barrett thực quản. Kế hoạch nội soi như nào tùy thuộc vào loại barrett thực quản bạn mắc, cái này sẽ được nói chi tiết hơn ở phần dưới.

Thứ ba, điều trị loại bỏ barrett thực quản bằng phẫu thuật hoặc các kỹ thuật nội soi. Trước đây với những trường hợp barrett có nguy cơ tiến triển rất cao thành ung thư thưc quản, các bác sĩ thường phải mổ cắt bỏ hoàn toàn phần thực quản bị barrett rồi nối phần còn lại với dạ dày. Cách điều trị này có tỷ lệ chữa khỏi cao, trên 90% nhưng nó cũng để lại nhiều biến chứng mà nặng nhất là tử vong (tỷ lệ 2-5%).

Giờ đây nhiều phương pháp loại bỏ barrett khác thông qua nội soi có tỷ lệ chữa khỏi cao tương đương mổ cắt bỏ thực quản mà ít gặp phải các biến chứng nguy hiểm hơn như liệu pháp quang động học, áp lạnh, phá hủy bằng sóng cao tần, dùng laser argon. Các phương pháp điều trị qua nội soi này sẽ phá hủy các tế bào bị barrett và có thể khôi phục được tế bào niêm mạc bình thường của thực quản.

Điều trị barrett không loạn sản

Barrett không loạn sản có khả năng tiến triển thành ung thư thực quản rất rất thấp nên phương pháp điều trị chủ yếu là thay đổi lối sống và dùng thuốc để hạn chế khả năng tiến thành ung thư, chứ không cần phải phẫu thuật loại bỏ barrett. Sau đó người bệnh cần nội soi định kỳ để xác định kịp thời ung thư thực quản. Khi lần đầu nội soi sinh thiết phát hiện barrett không có loạn sản, bệnh nhân cần nội soi kiểm tra lại sau 1 năm, nếu kết quả vẫn giữ nguyên không tiến triển thì có thể nội soi lặp lại kiểm tra từ 3-5 năm/ lần.

Điều trị barrett loạn sản thấp

Điều trị barrett có mức độ loạn sản thấp chủ yếu là thay đổi lối sống, dùng thuốc và nội soi theo dõi định kỳ kiểm tra giống như barrett không loạn sản, vì loại barrett này khả năng tiển triển thành ung thư thực quản cũng khá thấp. Tuy nhiên nội soi định kỳ sẽ có mức độ nhiều hơn. Khi lần đầu nội soi sinh thiết phát hiện barrett có loạn sản mức độ thấp, bệnh nhân cần nội soi kiểm tra lại sau 6 tháng, nếu kết quả vẫn giữ nguyên không tiến triển thì có thể nội soi lặp lại kiểm tra từ 6 tháng-1 năm/ lần. Có một số trường hợp bác sĩ vẫn có thể chỉ định cho bệnh nhân đi phẫu thuật nội soi loại bỏ barrett luôn.

Điều trị barrett loạn sản cao

Điều trị barrett có loạn sản mức độ cao thì bác sĩ thường chỉ định phẫu thuật nội soi loại bỏ barrett thực quản luôn vì loại barrett này có khả năng cao tiến triển thành ung thư thực quản, phẫu thuật có thể được thực hiện 1 hoặc nhiều lần tùy kết quả nội soi theo dõi sau đó. Sau khi phẫu thuật xong bệnh nhân vẫn cần thay đổi lối sống, dùng thuốc kháng tiết acid và nội soi định kỳ theo kế hoạch riêng để ngăn ngừa và phát hiện sớm barrett tái phát.

Một số người có thể thắc mắc là vẫn có người dùng thuốc điều trị hết được barrett thực quản cơ mà?

Quả thực là cho đến thời điểm này, tất cả các tổ chức tiêu hóa trên thế giới đều có chung quan điểm barrett thực quản là một tình trạng không thể đảo ngược được về bình thường dù có điều trị dùng thuốc hay không. Đối với những trường hợp cho rằng điều trị dùng thuốc chống trào ngược hết được barrett thì cần xem lại chẩn đoán có chính xác không, có sinh thiết chưa. Có nhiều trường hợp nội soi nghi là barrett nhưng sinh thiết thì không phải vậy, và rõ ràng trong trường hợp không phải barrett (chỉ là nội soi nhìn giống barrett) thì điều trị dùng thuốc kháng tiết acid có thể cho kết quả nội soi bình thường sau đó.